مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک؛ کار خود را هفته‌ی گذشته، در جریان تحولات مربوط به صحنه‌‌ی سیاسی ایران آغاز کرد.تغییرات قابل توجهی از سال گذشته تا کنون در پرونده‌ی ایران، صورت گرفته است، به‌‌ویژه؛ با تمرکزی که ایالات متحده، بر ضرورت مقابله با فعالیت‌‌های ایران در منطقه داشته است. پس از گذشت چند ماه از اظهارات سخت‌گیرانه و تند دولت دونالد ترامپ؛ رئیس جمهور ایالات متحده، علیه تهران و قصد تشدید تحریم‌‌ها علیه ایران، در ماه نوامبر سال جاری، منطقه شاهد اقدام آمریکا در جهت اتخاذ سیاست خارجی در راستای یک استراتژی گسترده با متحدان به منظور مقابله با ایران بود. این جهت‌‌گیری سبب سرعت بخشیدن به روند اقدامات، در برابر برخی از کشورهای عربی شد تا از منافع خود که با آمریکا هم‌‌سو است، بهره ببرند.
مواضع طرف ایرانی در قبال مذاکره
آقای روحانی رئيس جمهور، طی ماه‌‌های اخیر و پس از خروج ایالات متحده از توافق هسته‌‌ای، مواضع هم‌‌سو و سازگار با آیت الله خامنهای؛ رهبر ایران در پیش گرفت و این‌گونه؛ به‌‌وضوح درها را بر روی همهی گمانه‌‌زنی‌‌ها درباره‌ی گفتوگو میان طرفین ایرانی و آمریکایی بست و مواضع قوی‌‌تری را در خصوص سیاست خارجی ایران اتخاذ کرد.
در دیداری که چند هفته پیش میان اعضای هیئت دولت و آیت الله خامنهای صورت گرفت؛ آقای روحانی سخنان مهمی ایراد کرد که در ضمن آن به تحریم‌‌های اعمال شده از سوی آمریکا علیه ایران پرداخت و تأکید کرد که هیچ‌‌گونه راه‌‌حل سیاسی در آینده‌ی نزدیک به‌‌چشم نمی‌‌خورد. زیرا دولت آمریکا که این تحریم‌‌ها را وضع کرده است؛ به توافق‌‌ها پای‌بند نیست و این‌‌که «هدف آمریکایی‌‌ها فراتر از فشار اقتصادی است، آنها می‌‌خواهند به ایران برگردند و بر آن مسلط شوند»، و در اظهارات خود افزود:«ملت ما هرگز این را قبول نمی‌‌کند، و مقاومت و ایستادگی خود را به همهی جهان نشان خواهد داد».
پیش از این هم آقای روحانی؛ رئیس جمهور اذعان کرده بود که کشورش«در برابر فشارهای آمريکا تسلیم نخواهد شد و شأن و عزت خویش را حفظ، و در مقابل ايالات متحده مقاومت خواهد کرد»؛ او همان زمان گفت که مواضع وی در واقع مواضع همهی مردم ایران است. این اظهارت با وجود این بیان شد؛ که آیت الله خامنهای شخصا جهت‌‌گیری‌‌های عمده‌ی سیاست خارجی را تعیین و آنها را در شکل اجرائی و نهایی قرار می‌‌دهد.
آقای روحانی در مجلس شورای اسلامی، از ضرورت پای‌بندی به توصیه‌‌ها و رهنمودهای رهبر ایران سخن گفت. تنها پس از گذشت یک روز از حضور آقای روحانی در مجلس، آیت الله خامنهای خویشتن‌داری، آرامش و قاطعیت رئیس جمهور را ستود، و خاطرنشان ساخت که آقای روحانی توانسته است آرای 23 میلیون رای‌‌دهنده‌ی ایرانی را در انتخابات ریاست جمهوری اخیر کسب کند.
برخلاف آن‌‌چه در رسانه‌‌ها نقل شد و به‌‌نظر می‌‌رسید که ایران مشتاق است تا برای رسیدن به راه‌‌حلی در رابطه با برنامه‌‌ی هسته‌‌ای خود وارد مذاکره شود، باید گفت که این کشور هم‌چنان به شرایط توافق اخیر پای‌بند است ومذاکره با ایالات متحده، در خصوص برنامه‌‌ی موشکی خود در ارتباط با توافق هسته‌‌ای را خط قرمز قلمداد کرده است.
مواضع طرف آمریکایی در قبال مذاکره
آقای روحانی، رئیس جمهور؛ در یک سخنرانی تلویزیونی پیرامون مذاکرات میان ایالات متحده و ایران گفت:«کسانی که ادعا می‌‌کنند مایل به مذاکره هستند، باید درک کنند که مذاکرات دارای مبانی و اصولی است که اولین اصل آن صداقت است»؛ آقای روحانی ادامه داد:«اظهارات آقای ترامپ، دو هدف را دنبال می‌‌کند؛ نخست: این‌‌که مردم ایران را از طریق جنگ روانی نسبت به رهبر و نظام کشور به شک بیندازد، و دیگر آن‌‌که با هدف کسب دستاوردهای انتخاباتی برای حزب خود در انتخابات آینده‌ی کنگره آمریکا بوده است».
ریشه‌‌ی بحرانهای اقتصادی در ایران به پیش از انقلاب اسلامی بر‌‌می‌‌گردد
برخی از کارشناسان اقتصادی بر این باورند که ریشه‌‌ی بحرانهای اقتصادی در ایران به دوران پیش از انقلاب اسلامی بر‌‌می‌‌گردد، آقای روحانی نیز در این زمینه، اظهار داشت:«ریشه‌‌های بسیاری از مشکلات اقتصادی به این دولت یا دولت‌‌های قبلی برنمی‌‌گردد و چه‌‌بسا به دوران پیش از انقلاب بر‌‌‌‌گردد؛اما ما در دولت یازدهم اقدامات لازم را برای حفظ ثبات بازار ارز انجام داده‌‌ایم؛در واقع ما توانستیم این کار را انجام دهیم و مردمبا اعتماد به نفس کامل از بهبود وضعیت اقتصادی مطمئن بودنداما اعتراض‌‌هایی که چندماه پیش در یکی از شهرها رخ داد و با برخی از فراخوان‌‌ها، به ایجاد هرج‌ومرج همراه بود وهم‌چنین تهدیدهای ترامپ برای تأثیرگذاری بر وضعیت اجتماعی و اقتصادی کشور؛ موجب بروز نگرانی در میان مردم و ظهور برخی از مشکلات اقتصادی گردید».
رویارویی جدید
سیاستمداران ایرانی بر این باورند که رویارویی جدیدشان بهتر از دفعات پیش است به گونه‌ای‌‌کهواشنگتن مبارزه‌ی مجدد خود را به‌‌شکل انفرادی در پیش گرفته است، در حالی‌‌که سایر قطب‌‌های بین المللی این بار دیگر نسبت به همراهی با اقدامات و اعمال تحریم‌‌های آمریکا بی‌‌تفاوت هستند.این همان چیزی است که آقای روحانی کوشید در سخنرانی خود به آن اشاره کند، و اظهار داشت: «چین و روسیه به صراحت اعلام کرده‌‌اند که در برابر فشارهای آمریكا خواهند ایستاد و مصمم هستند كه از توافق‌‌نامه‌‌هایی که با ایران امضا كرده‌‌اند، محافظت کنند».
آقای روحانی به اهمیت تقویت روابط با کشورهای آسیایی اشاره کرد و در عین حال بر برقراری روابط نزدیک‌‌تر با کشورهای اتحادیهی اروپا تأکید کرد، و نیز اشاره ی او به این مطلب بود که «واشنگتن از یک سو با فشار بر اروپایی‌‌ها، خود را از فرصت سرمایه‌‌گذاری محروم ساخت، و از سویی دیگر برای مطلع ساختن اروپائیان از این موضوع بوده است که مسکو و پکن مهم‌‌ترین شریک اقتصادی و تجاری در بازار ایران هستند. این امر بر وجود جایگزین‌‌های آماده دلالت داردو به نوبه‌‌ی خود اتحادیهی اروپا را تشویق می‌‌کند تا فشار واشنگتن را به‌‌خاطر تضاد با منافع تهران نپذیرد. آقای روحانی تصریح کرد که مواضع کشورهای اروپایی از لحاظ سیاسی مطلوب است امامشکل این کشورها در شرکت‌‌هایشان نهفته است که تحت فشار آمریکا و تحریم‌‌ها قرار دارند، از این رو ما هم‌چنان منتظر اقدامات عملی از سوی اروپایی‌‌ها هستیم».
طی آخرین دیداری که بین ایران و چهار کشور گروه (4+1) برگزار شد، مذاکراتی در سطح وزرا در حاشیه‌‌ی نشست مجمع عمومی سازمان ملل انجام گرفت، خانمموگرینی گفت؛ که شرکت‌‌کنندگان در این نشست، بر اجرای کامل موافقت‌‌نامه‌ی هسته‌‌ایو یافتن راه‌‌حل برای مشکلات تأکید کردند.از سوی دیگر، محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه‌ی ایران، گفت؛ که کشورش به‌‌طور کامل پای‌بند به اجرای توافق‌‌نامه است.شرکت‌‌کنندگان در این نشست، بر حق ایران جهت فروش نفت خود، تأکید کردند. هم‌چنین از ایجاد کانال‌‌هایی میان کشورهای شرکت‌‌کننده و ایران؛ جهت ادامه‌ی صادرات کالاهای ایرانی استقبال به‌‌عمل آمد. خانمموگرینیاعلام کرد که: «کشورهای عضو اتحادیهی اروپا یک نهاد قانونی را برای تسهیل تعاملات قانونی مالی، با ایران ایجاد خواهند کرد»، که این امر به معنای چرخش مثبت نسبت به ایران از سوی شرکای اروپایی است.
شرکت‌‌های بزرگ اروپایی؛ در خصوص تصمیم‌‌هایی که ممکن است برعلیه ایران گرفته شود، نگران هستند. این شرکت‌‌ها معتقدند پتانسیل زیادی در بازار ایران وجود دارد؛ تا جایی‌‌که سرمایه‌‌گذاران خارجی را قادر می‌‌سازد، در آن‌‌جا سرمایه‌‌گذاری کنند و سود بالایی به‌دست آورند. از این رو- و به‌‌دلیل تنوع همکاری‌‌های اقتصادی و دیدگاه شرکت‌‌های خصوصی اروپایی و آسیایی نسبت به ایران- به‌‌نظر می رسد که تحولات سیاسی؛ آن‌‌گونه که ایالات متحده می‌‌خواهد تأثیری آن‌‌چنانی بر اقتصاد ایران نخواهد داشت.
نتیجه‌‌گیری
درونِ جامعه‌ی ایران از آقای روحانی انتظار دارند که بیش از پیش به بخش اقتصاد اهمیت بدهدو در خصوص جهت‌‌گیری‌‌های سیاست خارجی خود هم‌‌سو و هماهنگ با رهبر انقلاب اسلامی ایران، گام بردارد.بنابراین مأموریت؛ آقای روحانی جهت محقق ساختن خواسته‌‌های جامعه‌ی ایران در سایه‌‌ی شرایط نامطلوب، دشوار خواهد بود.
برخي از اقتصاددانان ايرانی معتقدند که مشکلات اقتصادی که ايران با آنها روبه‌‌روست، بیشتر ناشی از سوء مدیریت هستند تا تحريم‌هایی که از سوی آمريکا وضع شده‌‌اند. مجلس ایراندر ماه آگوست گذشته، دو وزیر را از بخش اقتصادی اخراج کرد، یکی از این دو وزیر؛ مسعود کرباسیان وزیر اقتصاد و دارایی بود کهپس از استیضاح وی، در مورد عمل‌کرد ضعیفی که نسبت به شرایط اقتصادی پیش روی کشور داشت، از این پست کناره‌‌گیری کرد و دیگری هم علی ربیعی وزیر کار و رفاه اجتماعی بود که بنا به دلایل مشابه از سمت خود برکنار شد.
منابع:
1- روحانی: دولت استعفا نمی‌دهد/رهبر انقلاب گفتند هرچه سران قوا تصویب کردند من حمایت می‌کنم (روحاني: الحكومة لا تستقيل/ قال قائد الثورة إنني أؤيد كل ما وافق عليه روساء القوى الثلاث) – http://tn.ai/1762336
2- روحانی: ایرانی‌ها مقابل فشار بیرونی به مقاومت سرسختانه روی می‌آورند (لن ترضخ للضغوط الأمريكية وستحافظ على كرامتها، وستقاوم الولايات المتحدة) – http://www.irinn.ir/fa/news/627915
3- سئوال مجلس از رئیس جمهوری ایران؛ نمایندگان از پاسخ‌های روحانی قانع نشدند (جلسة استجواب الرئيس روحاني في البرلمان الإيراني) –http://www.bbc.com/persian/iran-45327598
4-خامنهای از پاسخ‌های روحانی به مجلس حمایت کرد ( أشاد المرشد الاعلى في إيران السيد علي الخامنئي بأداء الرئيس الإيراني حسن روحاني) – https://www.dw.com/fa-ir/iran/a-45276015
5- حسن روحانی در واکنش به پیشنهاد ترامپ: مذاکره همزمان با تحریم معنایی ندارد )روحاني: لا معنى للتفاوض في ظل العقوبات(- https://fa.euronews.com/2018/08/06/rouhani-tv-speach-on-us-sanctions
6- نخستین بیانیه مشترک ظریف و موگرینی پس از برجام (بيان مشترك: الدول الخمس تؤكد تمسكها بالاتفاق النووي مع إيران) –https://fa.alalam.ir/news/3797836/
